به گزارش سینماپرس، مازیار بیژنی کاریکارتوریست جوان و متعهد از خطه شمال و شهر بابل از اوایل دهه ۷۰ تاکنون در نشریات مختلف به صورت تخصصی کاریکاتور کشیده است. علاوه بر این بیژنی در نمایش آثارش در عرصه بین‌المللی نیز چهره‌ای نام‌آشناست، کارتون‌های او با موضوع «هولوکاست» توانست در زمان کوتاهی مخاطبان بسیاری از سراسر دنیا جذب کند. توهین نشریه فرانسوی در قالب کاریکاتور به نام آزادی بیان بهانه‌ای شد تا «جوان» دیدگاه این هنرمند را جویا شود.

به طور کلی کارتونیست‌هایی که در فضای بین‌الملل فعالیت می‌کنند چه خط قرمزهایی برایشان وجود دارد؟

بگذارید این مسئله را در مصاحبه‌ای که با آقای ژان پلانتو کاریکاتوریست روزنامه لوموند داشتم، بیان کنم که در سال ۷۸ به عنوان داور دوسالانه کاریکاتور دعوت شده بود، آن زمان اوج فعالیت روزنامه‌های اصلاح‌طلب بود و من با او درباره آزادی بیان مصاحبه کردم. ژان پلانتو به شکلی طلبکارانه پرسید چرا در ایران آزادی بیان نیست، چرا سانسور زیاد است و... به نوعی همه سؤالاتش حول همین موضوع بود، البته این را هم بگویم او قبلاً با بعضی از نشریات دوم خردادی مصاحبه کرده و چیزی مثل طالبان در ذهنش ایجاد شده بود، بر این اساس که در ایران، روزنامه کیهان مخالف آزادی بیان منتشر می‌شود و کاریکاتور هم می‌زند، این تناقض برایش عجیب بود.

روزنامه‌ای مخالف آزادی بیان که کاریکاتور هم دارد از مسعود شجاعی‌طباطبایی دبیر جشنواره خواسته بود با کاریکاتوریست کیهان مصاحبه کند، فکر می‌کرد من شکل و ظاهرم مانند طالبانی‌هاست، پرسید چرا در ایران آزادی بیان ندارید و خط قرمزها زیاد است. چرا کاریکاتور یک روحانی و عمامه او و همچنین زن و حجاب ممنوعیت دارد و مدام تکرار می‌کرد که چرا کاریکاتور زن با شلوار جین و کفش آدیداس ممنوع است، من گفتم ممنوع نیست، حتی گفت شما خودت کفش آدیداس پوشیدی، چطور حاضری این را قبول کنی که کاریکاتور زن با کفش آدیداس ممنوع باشد، البته آن زمان دانشجو بودم و کفشم اسپرت ساده بود.

چطور او را قانع کردید؟

ذهنیتش درباره ایران خیلی طالبانی و سیاه بود، به او گفتم هر کشوری خط قرمزهایی دارد، مثل کشور شما که خطوط قرمزی دارد، ما هم همین طور هستیم، البته محدودیت‌ها در ایران کم است و آزادی بیان زیادی داریم، به غیر از کاریکاتور شخصی که احتمال دارد فرد شکایت کند تا رسیدگی بشود، کاریکاتورها اغلب آزاد هستند. من شنیده‌ام در فرانسه اگر کسی علیه جمهوریت حرفی بزند با او برخورد قانونی می‌کنند یا بحث هولوکاست که در فرانسه به عنوان مهد آزادی بیان عملاً خط قرمز محسوب می‌شود و با انکارکننده هولوکاست برخورد سخت قانونی می‌کنند و این نشان می‌دهد در فرانسه آزادی بیان مطلق وجود ندارد.

عکس‌العمل پلانتو نسبت به این مسئله چه بود؟

او اصرار داشت و می‌گفت در فرانسه هیچ خط قرمزی برای کاریکاتور نداریم، گفتم پس چرا روژه گارودی نویسنده و دانشمندی که هولوکاست را انکار کرد، دادگاهی و زندانی شد، این آزادی بیان است!؟ مگر فرانسه مهدی آزادی بیان و دموکراسی نیست، جواب عجیبی داد، گفت نه او حق نداشته است چنین چیزهایی بگوید و بنویسد، چون خلاف حقیقت بوده است برای همین باید مانع او می‌شدند. آن موقع فهمیدم آن‌ها در هر چیزی به جز هولوکاست آزاد هستند، چون بحث صهیونیسم و اسطوره‌های صهیونیسم مطرح است، حق ورود ندارند و با قوانین حقوقی و جزایی برخورد می‌کنند تا درس عبرتی برای بقیه باشد، به غیر از این ده‌ها موارد دیگر هم بوده است. با کاریکاتوریست نیوزیلندی هم که در فضای مجازی ارتباط داشتم، می‌گفت: به خاطر کاریکاتوری علیه اسرائیل اخراج و بیکار شدم، معلوم شد آنجا هم فضای اختناق هست، برای من نوشت شما مفهوم اختناق را نمی‌فهمید، اگر اینجا یک کلمه درباره اسرائیل بگویی زندگی‌ات را از دست می‌دهی و جایگاه اقتصادی و اجتماعی نداری.

از قرار تنها بحث آزادی کاریکاتور شخصیت‌های مذهبی و ادیان در نشریات بدون محدودیت است؟

بله هیچ‌گونه محدودیت و ممنوعیتی دراین باره نیست و این بیشتر از طرف صهیونیست‌هاست که، چون با ادیان و شخصیت‌های مذهبی مشکل دارند و کاریکاتورهای زیادی با مسخره و اهانت می‌کشند، چنانچه بارها به همین صورت به حضرت مسیح توهین کرده‌اند یا پاپ را به شکل‌های مختلف با کاریکاتور مسخره می‌کنند، این وضعیت در اروپا که لائیک‌تر است به نسبت امریکا بیشتر رواج دارد و آزادتر هستند، مثلاً در نشریه شارلی ابدو کاریکاتورهای زیادی درباره اسلام و مسیحیت و دین یهود کشیده‌اند و با شخصیت‌های مذهبی دشمنی می‌کنند، اما بحث صهیونیسم از همه این‌ها جداست. خط قرمزهایی برای مقدسات صهیونیست‌ها وجود دارد که خود کاریکاتوریست‌ها هم از این قوانین آگاهند و نباید از آن عبور کنند.

آیا امکان این وجود دارد شما و سایر کاریکاتوریست‌های دنیا مقابل چنین اهانت‌هایی برنامه‌ریزی و هماهنگی داشته باشید؟

در ایران متولی برای کاریکاتور وجود ندارد، حالا شما انتظار دارید هماهنگی بین کاریکاتوریست‌های دنیا صورت بگیرد. سال‌هاست به دنبال راه‌اندازی پایگاه ضدصهیونیسم در بحث بین‌المللی کاریکاتور در کشور هستیم، هنوز بعد از ۱۰ سال تلاش و پیگیری نهادهای فرهنگی و ضدصهیونیستی موفق نشده‌ایم آقایان را راضی کنیم یک پایگاه کاریکاتور ضدصهیونیستی راه‌اندازی شود و اتفاقی نیفتاده است.

در مقابل درباره بحث هولوکاست که پاشنه آشیل اهانت‌کنندگان به مقدسات اسلامی ماست چه اقداماتی انجام داده‌اید؟

پس از انتشار کاریکاتورهای موهن دانمارکی در سال ۸۴ نشریات و روزنامه‌ها در اینجا عکس‌العمل ضعیفی داشتند. تنها اقدام، برگزاری جشنواره هولوکاست بود که در جواب آزادی بیان غربی شکل گرفت. در این جشنواره اعلام کردیم نمایشگاهی درباره هولوکاست و فلسطین برگزار می‌کنیم؛ نمایشگاهی که جنجال بین‌المللی به راه انداخت و ما آن را ادامه دادیم تا در سال ۸۶ کتاب کاریکاتوریست هولوکاست را منتشر کردیم که در روز قدس ۸۷ رونمایی شد، آن هم جنجال زیادی ایجاد کرد؛ ده‌ها سایت و وبلاگ صهیونیستی فقط برای چاپ یک کتاب کاریکاتور موضع‌گیری کردند. در سال ۸۹ سایت هولوکارتون به چند زبان راه‌اندازی کردیم که آن هم در حد کمپینی برای شکایت از ما به سازمان ملل یک موج بین‌المللی ایجاد کرد. در سال ۹۵ یک مسابقه هولوکاست با مخالفت‌های زیادی مواجه شد، به طوری که دبیر کل سازمان ملل با آن برخورد کرد. این‌ها نشان می‌دهد برعکس شعارهایی که می‌دهند آزادی بیان مطلق وجود ندارد. مسعود شجاعی‌طباطبایی می‌گفت خبرنگاری از بی‌بی‌سی گفته بود چرا شما در مقابل کاریکاتورهای اهانت‌آمیز به پیامبر سراغ هولوکاست می‌روید، شما هم بیایید و کاریکاتور پیامبر آن‌ها را بکشید. می‌گفت تعجب کردم و گفتم فکر می‌کنید دین مسیحیت و یهودیت دشمن ما هستند که چنین کاری بکنیم. حضرت مسیح پیامبر خداست توهین چه معنایی دارد، اگر کسی به پیامبر اسلام (ص) توهین کرد قرار نیست در مقابل به پیامبر آن‌ها توهین کنیم، لذا عملاً اینگونه شده که موضوع هولوکاست از مسیح مقدس‌تر است.

*جوان